Pod takim tytułem w wielkopostno-wielkanocnym numerze (1/2015/75) KATOLICKIEGO BIULETYNU CZARNEGO ukazał się mój poniższy artykuł. Wklejam ten tekst tutaj zainspirowany wczorajszym, interesującym spotkaniem w jeleniogórskim Biurze Wystaw Artystycznych. Otóż nieocenione BWA inauguruje nowy cykl otwartych debat obywatelskich. Wcześniej było to "Obserwatorium Karkonoskie" teraz będzie "Konwersatorium Karkonoskie". Różnica w nazwie niewielka a intencje animatorów niemal identyczne. Istotną nowością ma być blog, który - miejmy taką nadzieję - wydatnie poszerzy kręgi uczestników obywatelskiego dyskursu o problemach i szansach, o walorach i zagrożeniach, wreszcie o wizjach przyszłości tego unikatowego miejsca na Ziemi, jakim jest Kotlina Jeleniogórska. W obywatelskich dyskusjach od lat niezmiennie powtarza się pewien refren. To hasło: chrońmy i pielęgnujmy nasze największe Dobro, jakim jest przyrodniczy i kulturowy krajobraz Kotliny !. Chronić go i pielęgnować, a tam gdzie trzeba także porządkować i rekultywować, można zarówno w skali makro- jak i mikro-. Poniższy tekst odnosi się do tej drugiej kategorii. Ale przecież tytułowe pytanie można odnieść nie tylko do "Czarnego". Czyż nie ?

* * *

Czy tu może być ładniej?
Mówimy o naszym osiedlu. Oczywiście, że może być! Ba, w wielu jego zakątkach, zwłaszcza na zadbanych - a jest takich coraz więcej - prywatnych posesjach, już jest ładnie, a tu i ówdzie bardzo ładnie. Rzecz jednak w tym, że poruszając się codziennie po Czarnem, widzimy w pierwszej kolejności tereny, które nie są własnością prywatną. W istocie stanowią one fragmenty przestrzeni publicznej. W ewidencji geodezyjnej mają te parcele różnych właścicieli. Są to m.in. Miasto Jelenia Góra, Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, czy Okręgowa Dyrekcja Gospodarki Wodnej władająca Pijawnikiem i jego obrzeżem. Nieruchomość zabudowana Dworem Czarne (określenie z księgi wieczystej) należała do Fundacji Kultury Ekologicznej, po czym stała się przedmiotem kolejnych przewłaszczeń, którymi dziś zajmuje się prokurator. Jaka estetyka panuje dziś na tych wszystkich kawałkach przestrzeni publicznej - każdy widzi. Nie jest z tym dobrze. A co gorsza, do tego niedobrego stanu rzeczy jakbyśmy się już przyzwyczaili. Jeśli tak, to jest fatalnie, bo przecież elementarny ład, to ważny komponent środowiska w którym żyjemy. To naprawdę ważny wyróżnik jakości naszego życia! Nawet jeśli sobie tego w pełni nie uświadamiamy, to tak jest. To o czym tu mowa, to taka sfera naszego funkcjonowania na co dzień, w której pewien stan permanentnego niezadowolenia każdego z nas, jest bardzo pożądany! Po prostu: chciejmy aby wokół nas było więcej zwykłego porządku, funkcjonalnego ładu, wizualnej urody. Ba! na ile to możliwe, także więcej tego bardziej wyszukanego, finezyjnego piękna, jakie potrafi tworzyć profesjonalna sztuka ogrodowa.
Tyle tytułem wstępu.

Problemy które poruszam nie są tu niczym nowym. Tu na Czarnem. Były "na wokandzie", gdy w Dworze Czarne odbywały się otwarte spotkania obywatelskiego Eko-Forum. I nie było to działanie jałowe. Były prezentacje konkretnych projektów (park dworski, dydaktyczne ogrody bioróżnorodności, staw kąpielowy), dyskusje z ekspertami i debaty publiczne a Fundacja Kultury Ekologicznej skutecznie (na ogół) przecierała ścieżki do niezbędnych funduszy. Zmieniało się też otoczenie Dworu. Teren fosy był stale koszony i zadbany, na początku 2011 r. otwarta została zamkowa restauracja "Corte Nero" z częścią ogrodową a co szczególnie ważne, ruszyły też prace polowe na odłogujących areałach rolnych.
Był to, a w każdym razie miał być, początek długofalowego programu, mającego radykalnie zmienić charakter, funkcje i obraz terenów otaczających Dwór. To było 4 lata temu. Dzisiejszy obraz tego miejsca nie wymaga komentarza. Mógłby być wymownym załącznikiem do 50-stronicowego aktu oskarżenia w toczącym się od lipca ubiegłego roku procesie karnym przeciwko Jarosławowi B. i Grażynie Sz. Przypomnijmy: odpowiadającym z art. 296 k.k., za szkody wyrządzone Fundacji Kultury Ekologicznej, organizacji pozarządowej którą paradoksalnie nadal reprezentują. Ale nie to jest tematem tego artykułu.
To, że trwa wymuszona blokada wszelkich prac w Dworze i na przynależnej do niego półhektarowej parceli, blokada która zresztą - liczmy na sprawiedliwe wyroki Temidy - nie może trwać wiecznie, to nie musi oznaczać zastoju w porządkowaniu i nadawaniu lepszego niż dziś wyglądu terenom przyległym. Gruntowny "lifting" tej - było nie było - centralnej części osiedla Czarne jest nie tylko możliwy. Jest on po prostu konieczny, jeśli społeczność Czarnego, osiedla które coraz powszechniej uważane jest za atrakcyjne, nie ma się czuć skazana na ciągłe obcowanie z tak deprymującym substandardem.
To nie jest tylko moje zdanie. W minioną niedzielę, z inicjatywy naszego proboszcza ks. Jerzego, w salce parafialnej odbyło się ciekawe spotkanie. Jego tematem była poświęcona zabytkowemu Dworowi książka autorstwa niżej podpisanego (tytuł: "DWÓR CZARNE czyli monografia według Jacka", wydawca: AD REM). Temat interesujący. Ale trudno dziś rozmawiać o historii i walorach tej wielowiekowej, unikatowej budowli, bez refleksji nad jej obecnym i dalszym losem. Oraz nad tym, co mimo tak bezsensownie zahamowanych działań wokół Dworu, także dziś jest do zrobienia. Wokół Dworu, ale i na innych pobliskich terenach.
A co konkretnie można zrobić? Jakimi siłami? Za czyje pieniądze? Także o tym rozmawialiśmy. Nie ma tu miejsca na rozwinięcie tych wątków, zresztą jest to temat dopiero poddawany obróbce. Mówiąc dokładniej, ponownej obróbce, bo sprawa ma już pewną historię. Kilka lat temu, gdy Fundacja Kultury Ekologicznej obdarowana przez Miasto Dworem Czarne zaczęła tworzyć ambitne plany dokończenia remontu Dworu i jego pełnej rewitalizacji do roku (tak jest!) 2015, jednym z zamierzeń było utworzenie profesjonalnego wykonawstwa, mogącego przynajmniej część czekających nas zadań wykonać własnymi siłami. Ta koncepcja zaczęła wtedy przyjmować zarys usługowej spółdzielni socjalnej, opartej na formule przedsiębiorczości społecznej, wspieranej przez państwo. Sens tej formuły, opartej o ustawę z roku 2003 o spółdzielniach socjalnych (z nowelizacją z r. 2009), potwierdzają przykłady takich zakładów, pomyślnie działających w całym kraju. To, co jest ich misją i wyróżnikiem to - po pierwsze - tworzenie miejsc pracy a często też życiowego oparcia dla osób bezrobotnych, oraz - po drugie - tworzenie nowych ofert na rynku usług, zwłaszcza w segmentach dotąd pasywnych a niekiedy w specjalnościach deficytowych. W przypadku FKE jako punkt wyjścia przyjęty był profil usług ogrodniczych i porządkowych, z opcją na poszerzanie oferty o różne prace, przy których wystarczą podstawowe narzędzia i umiejętności typu "złota rączka": o proste naprawy, wymianę zamka, wstawienie szyby, skoszenie trawy, skopanie ogródka, etc... Właściciele domków jednorodzinnych są w tych sprawach na ogół samowystarczalni. Dbanie o własne otoczenie to ich pasja i sposób na stałą aktywność ruchową i to jest pozytywną normą. Ale wśród "posesjonatów" są przecież i tacy, których wiek, stan zdrowia, brak czasu, brak narzędzi lub po prostu umiejętności, skazuje na korzystanie z tzw. fachowców. Zakładaliśmy że również tacy mieszkańcy osiedla byliby adresatami ofert spółdzielni. Projekt miał charakter rozwojowy. Członkom spółdzielni miało przysługiwać pierwszeństwo w korzystaniu z kursów rzemieślniczych i szkoleń organizowanych przez rozpoczynającą wówczas działalność "Wszechnicę Dwór Czarne". Tak chcieliśmy zapewnić stały wzrost profesjonalizmu, jako warunku stopniowego specjalizowania się zakładu w branży tzw. zawodów około-zabytkowych. Przygotowania do utworzenia i rozruchu spółdzielni sprawnie i w dobrym tempie prowadził szef administracyjny FKE pan Łukasz. Konsultował się z aktywną w tej dziedzinie Fundacją Rozwoju Ekonomiki Społecznej (FRES) z Wałbrzycha, przygotowywał stosowne dokumenty, bez trudu też znalazł pierwszych kandydatów do spółdzielni. Niestety, można powiedzieć, "błysnęło i zgasło". W połowie marca 2012 r., pomimo mojego protestu, duet menedżerski (dziś na ławie oskarżonych j.w.) usunął pana Łukasza a krótko potem ostry już konflikt wewnątrz Fundacji skłonił mnie do rezygnacji ze sprawowanej od 22 lat funkcji prezesa zarządu FKE. Od tej pory nasza aktywność obywatelska przeniosła się do sal sądowych a Dwór Czarne już trzeci rok trwa w zastoju...
Co dalej?
W ostatnich dniach, już po niedzielnym spotkaniu u księdza Jurka, miało miejsce kilka rozmów, po których - odpukać! - rysuje się szansa na sensowny ruch do przodu. Idea spółdzielni socjalnej jest aktualna, ale już nie jako projekt Fundacji Kultury Ekologicznej. W ogóle nie ma potrzeby tworzenia spółdzielni bo... spółdzielnia już jest. Mam na myśli spółdzielnię socjalną PATRON działającą przy jeleniogórskim kole Towarzystwa Pomocy im. Brata Alberta. Jej profil usługowy w pełni odpowiada przedstawionym wyżej założeniom i jest ona otwarta na przyjęcie nowych członków, którzy byliby chętni do utworzenia na Czarnem, nowego zakładu działającego pod jej szyldem. To szansa na kilka (na początek) nowych miejsc pracy, jeśli tylko uda się dla niego pozyskać pierwsze zlecenia dla wdrożenia fazy "rozruchowej".
Prezes spółdzielni PATRON p. Bogusław Gałka wyraził gotowość spotkania się z osobami zainteresowanymi tą inicjatywą. Salka parafialna jest do dyspozycji. Termin spotkania zostanie ustalony w najbliższym czasie.
Jacek Jakubiec
28.02.15